Τα παιδιά που έχουν ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα) αρκετά συχνά εμφανίζουν τα συμπτώματα από πολύ νωρίς. Οι γονείς μπορεί να παρατηρήσουν το παιδί τους να είναι πιο ενεργό, πιο ομιλητικό, πιο παρορμητικό ή να δυσκολεύεται περισσότερο να υπακούσει ή να ακολουθήσει οδηγίες σε σχέση με άλλα παιδιά της ηλικίας του, όπως για παράδειγμα με αδέλφια ή φίλες/-ους της/του.

Πότε πρέπει να αναζητήσω βοήθεια και από πού πρέπει να ξεκινήσω;

Ένα παιδί μπορεί να αξιολογηθεί για ΔΕΠΥ από την ηλικία των τεσσάρων ετών. Κάποια παιδιά αξιολογούνται στο νηπιαγωγείο ή στην πρώτη δημοτικού. Πολλοί γονείς περιμένουν μέχρι τα συμπτώματα να προκαλέσουν δυσκολίες στο σπίτι και στο σχολείο, προτού εκκινήσουν τη διαδικασία της αξιολόγησης.

Οι γονείς θα πρέπει να επικοινωνούν με τον παιδίατρο τους σε περίπτωση που ανησυχούν. Ο/η παιδίατρος μπορεί να πραγματοποιήσει μια αξιολόγηση ή να παραπέμψει τους γονείς σ’ έναν ειδικό στην ΔΕΠΥ. Αν το παιδί δυσκολεύεται στο σχολείο, το σχολείο μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση του, συμπληρώνοντας ερωτηματολόγια που αφορούν στην απόδοση και συμπεριφορά του παιδιού στο σχολείο.

Υπάρχουν πολλές ειδικότητες που μπορούν να αξιολογήσουν ένα παιδί για ΔΕΠΥ. Όταν κλείνετε ραντεβού, είναι σημαντικό να είστε “έξυπνοι” πελάτες. Ρωτήστε την/τον ειδικό σχετικά με την εμπειρία αλλά και τις γνώσεις που διαθέτει σχετικά με τη ΔΕΠΥ και τα παιδιά. Μπορείτε, επίσης να τον/την ρωτήσετε για την ίδια τη διαδικασία που ακολουθεί για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ στα παιδιά.

Τι περιλαμβάνει μία ολοκληρωμένη αξιολόγηση;

Ο σκοπός της αξιολόγησης της ΔΕΠΥ είναι:

• Για να μάθετε εάν το παιδί σας έχει τα συμπτώματα που υποδεικνύουν την ύπαρξη μιας ΔΕΠΥ
• να καταλάβετε εάν τα συμπτώματα είναι αρκετά σημαντικά και δημιουργούν τόσα προβλήματα, ώστε να απαιτείται μια επίσημη διάγνωση
• να βεβαιωθείτε πως δεν υπάρχει κάποια διαφορετική πάθηση που να εξηγεί καλύτερα τα συμπτώματα
• να μάθετε αν το παιδί σας έχει παραπάνω από μία ιατρική πάθηση.

Για την αξιολόγηση η/ο πάροχος υγείας ή η/ο ειδικός στη ΔΕΠΥ θα ρωτήσει σχετικά με συμπτώματα που αφορούν:

• τη διάσπαση της προσοχής
• την παρορμητικότητα
• την υπερκινητικότητα.

Η αξιολόγηση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ μπορεί να είναι αρκετή για να διαγνωστεί το παιδί σας με τη διαταραχή αλλά συχνά δε βοηθά στο να λάβει το παιδί μια ολοκληρωμένη θεραπεία. Μία λεπτομερής αξιολόγηση θα ελέγξει όλους τους πιθανούς λόγους μιας προβληματικής συμπεριφοράς.

Κατά τη διάρκεια της λεπτομερούς αξιολόγησης, ο γονιός καλείται να απαντήσει σε ερωτήματα για τη συμπεριφορά του παιδιού στο σπίτι, στο σχολείο και σε διάφορες άλλες δραστηριότητες, όπως στα αθλήματα. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση παίζουν πληροφορίες που παρέχονται όχι μόνο από τους γονείς αλλά και από οποιοδήποτε άλλο άτομο που εμπλέκεται στη φροντίδα και διαπαιδαγώγηση του παιδιού, όπως βρεφονηπιοκόμοι ή εκπαιδευτικό προσωπικό όλων των βαθμίδων, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, κλπ. Ενδέχεται ένα παιδί άλλοτε να εμφανίζει συμπτώματα της ΔΕΠΥ σε ένα πλαίσιο και όχι σε κάποιο άλλο.

Οι πληροφορίες αυτές είναι σημαντικές αφού μπορούν να υποδείξουν τις περιστάσεις και την αιτία που το παιδί σας παρουσιάζει κάποιες από αυτές τις συμπεριφορές. Μπορούν επίσης να αναδείξουν ή να αποκλείσουν επιπλέον λόγους για τις συμπεριφορές του παιδιού που ίσως να χρειάζονται άλλες ή συμπληρωματικές θεραπείες.

Μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση περιλαμβάνει:

• Συνέντευξη με τους γονείς και το παιδί
• Έλεγχο του ιατρικού ιστορικού της οικογένειας, ιδιαίτερα εάν άλλα μέλη της έχουν ΔΕΠΥ
• Κλίμακες αξιολόγησης της συμπεριφοράς του παιδιού συμπληρωμένες από γονείς και εκπαιδευτικούς
• Αυτό-αξιολόγηση γονέων και γονικής συμπεριφοράς
• Παρακολούθηση της συμπεριφοράς του παιδιού στους χώρους όπου περνάει χρόνο, όπως σπίτι, σχολείο, κλπ.
• Ψυχολογικά τεστ
• Έλεγχος παλαιότερου ιατρικού και σχολικού ιστορικού
• Ψυχομετρικά εργαλεία αξιολόγησης των γνωστικών λειτουργιών και ακαδημαϊκής προόδου
  • Αξιολόγηση για μαθησιακές δυσκολίες σε περίπτωση κακής βαθμολογικής απόδοσης ή δυσκολιών στη μάθηση
  • Ιατρική ή νευροαναπτυξιακή εξέταση για να αποκλειστούν άλλες ιατρικές παθήσεις που μπορεί να εμφανίζουν παρόμοια με τη ΔΕΠΥ συμπτώματα
  • Εξετάσεις όρασης και ακοής, όπως και εξετάσεις για ανάπτυξη ομιλίας και λεξιλογίου

Δε λαμβάνει κάθε παιδί την ίδια αξιολόγηση. Αυτή εξαρτάται από τα συμπτώματα και τα προβλήματα που εμφανίζονται. Για παράδειγμα, τα παιδιά που δυσκολεύονται στη μάθηση μπορεί να χρειαστούν μία διαφορετική αξιολόγηση από αυτά που δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους.

Τα αποτελέσματα της αξιολόγηση θα συμβάλλουν στη δημιουργία ενός κατάλληλου και αποτελεσματικού πλάνου αντιμετώπισης των συμπτωμάτων του παιδιού, σε συνδυασμό βέβαια με τις αναγκαίες θεραπείες αλλά και την υποστήριξη που λαμβάνει στο σπίτι, στο σχολείο και σε άλλες δραστηριότητες.