Δυσρυθμίες και ανάλυση δείγματος ομιλίας:

 Η καταγραφή, η καταμέτρηση και η ανάλυση των δυσρυθμιών αποτελεί σημαντικό μέρος της αξιολόγησης, διότι εξάγει συμπεράσματα χρήσιμα ο ειδικός για το, εάν οι δυσρυθμίες του παιδιού είναι φυσιολογικές ή παθολογικές και για την σοβαρότητα του προβλήματος. Στην ορθότερη αξιολόγηση βοηθά η καταγραφή, καταμέτρηση και ανάλυση δειγμάτων ομιλίας. Συνήθως καταμετρούνται οι δυσρυθμίες στα ακόλουθα:

1. Μονόλογος 2-3 λεπτών, τουλάχιστον 350 συλλαβών

2. 2-3 λεπτών συζήτηση με τον κλινικό, τουλάχιστον 350 συλλαβών

3. Ομιλία στο τηλέφωνο ή/και συζήτηση με άγνωστο άτομο

4. 2-3 λεπτών συνομιλία με κάποιο πολύ οικείο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο, τουλάχιστον 350 συλλαβών

Μέσα από την ανάλυση του δείγματος διαπιστώνεται, κατά πόσο ο ομιλητής αποσκοπεί στη διερεύνηση συμπεριφορών αποφυγής, που συνίσταται στην αποφυγή και την αντικατάσταση συγκεκριμένων λέξεων με άλλες. Επίσης, καθίσταται εφικτή η εξακρίβωση της ύπαρξης βασικών φαινομένων του τραυλισμού, όπως είναι η σταθερότητα (οι τραυλοί αναγιγνώσκουν το ίδιο κείμενο δύο φορές, δεδομένου ότι το 60 έως το 70% των δυσρυθμιών συμβαίνουν στις ίδιες λέξεις, από την πρώτη στη δεύτερη ανάγνωση και η προσαρμογή, δηλαδή οι δυσρυθμίες μειώνονται μετά από διαδοχικές, επαναλαμβανόμενες αναγνώσεις του ίδιου κειμένου). Για να διασφαλίσει ο λογοθεραπευτής ότι λαμβάνει τα αντιπροσωπευτικά δείγματα, ενδεχομένως ζητήσει από τους γονείς να μαγνητοφωνήσουν την ομιλία του παιδιού στο σπίτι, για να την αξιολογήσει.

Ο λογοθεραπευτής καταγράφει, αναλύει και κωδικοποιεί μόνο τις φράσεις, που είναι καταληπτές και δεν αποτελούν επανάληψη φράσεων του συνομιλητή. Γενικώς, οι τρόποι εκτίμησης της σοβαρότητας του τραυλισμού είναι:  

1. βάσει της συχνότητας των δυσρυθμιών,
2. λαμβάνοντας υπόψη δεδομένα, όπως είναι οι μηχανισμοί αντιμετώπισης και αποφυγής των δυσρυθμιών, ο ρυθμός ομιλίας και το ποσοστό των δυσρυθμιών.

Οι ειδικοί στην αξιολόγηση της ομιλίας των παιδιών εξετάζουν:

1. Την συχνότητα εκδήλωσης «φαινομένων δισταγμού» στο λόγο, δηλαδή σε πόσες λέξεις εκδηλώνονται συμπτώματα τραυλισμού.

2. Την διασπορά συγκεκριμένων ειδών «φαινομένου δισταγμού» στο λόγο. Σ’ αυτήν την περίπτωση αναφερόμαστε στην συχνότητα με την οποία εκδηλώνονται συγκεκριμένα είδη «φαινομένων δισταγμού» στο σύνολο των λέξεων στις οποίες εκδηλώθηκαν αυτά τα φαινόμενα.

3. Την διάρκεια των «φαινομένων δισταγμού»: η μεγάλη διάρκεια μεμονωμένων «φαινομένων δισταγμού» θεωρείται ενδεικτικός παράγοντας μεμονωμένων τόσο για την παρουσία όσο και για την σοβαρότητα του τραυλισμού.

4. Τον ρυθμό ομιλίας του παιδιού: η αξιολόγηση του ρυθμού ομιλίας των παιδιών με τραυλισμό συμβάλλει στην κατανόηση της επίδρασης των «φαινομένων δισταγμού» στη συνολική παραγωγή λόγου. Όσο συχνότερα είναι τα «φαινόμενα δισταγμού» στο λόγο και όσο μεγαλύτερη διάρκεια έχουν, τόσο λιγότερες λέξεις μπορεί να παράγει το παιδί ανά λεπτό.

5. Την σύγκριση του ρυθμού της ομιλίας μεταξύ της μητέρας και του παιδιού: παρατηρείται το ακόλουθο φαινόμενο, οι μητέρες των τραυλών παιδιών μιλούν συνήθως γρηγορότερα σε με το παιδί.

6. Την εκδήλωση μη λεκτικών μορφών συμπεριφοράς: στην προκειμένη περίπτωση αναφερόμαστε στις μη λεκτικές μορφές συμπεριφοράς, όπως είναι η έλλειψη βλεμματικής επαφής και ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων, οι οποίες δεν παρατηρούνται στις περιπτώσεις των παιδιών με φυσιολογικές δυσχέρειες στη ροή του λόγου.

7. Τέλος, το γενικότερο επίπεδο της ανάπτυξης του λόγου: αξιολογείται ή μη η ύπαρξη και άλλων δυσκολιών.

Αντιμετώπιση του τραυλισμού σε παιδιά προσχολικής ηλικίας:

Στην περίπτωση που διαγνωσθεί τραυλισμός, ο ειδικός πρέπει να ακολουθήσει συγκεκριμένες πρακτικές, ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας. Βασικό στοιχείο είναι η ύπαρξη μίας χαλαρής ατμόσφαιρας που θα πείσει το παιδί ότι το πρόβλημά του μπορεί να αντιμετωπιστεί και γενικότερα να παρέχεται οποιαδήποτε διευκόλυνση, ώστε να μιλά με μεγαλύτερη άνεση και να διαπιστώνει ότι η υποχώρηση των συμπτωμάτων του τραυλισμού είναι εφικτή. Επίσης, ο ειδικός οφείλει να καθοδηγεί το παιδί και να κατανοεί τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να βελτιώνει την ροή της ομιλίας του.

Συγκεκριμένα, ο ειδικός βοηθά το παιδί:

• να αποκτήσει πιο αργό τρόπο ομιλίας
• να μην καταβάλλει έντονη προσπάθεια για να μιλήσει
• να μειώσει την ένταση με την οποία κινεί τα όργανα παραγωγής του λόγου, δηλαδή τα χείλη, την γλώσσα κ.λπ.
• να μιλά εκπνέοντας αντί εισπνέοντας.

 Όταν ο ειδικός ασχολείται με πολύ μικρά παιδιά είναι δύσκολο να γίνουν κατανοητά κάποια πράγματα, όπως είναι η μείωση της έντασης κλπ.

Σ’ αυτήν την περίπτωση είθισται:

• η χρήση εικόνων, για παράδειγμα εικόνων με ζώα, που κινούνται αργά ή γρήγορα και μέσω μίας διαδικασίας παιχνιδιού να υιοθετήσει τις οδηγίες
• κατονομασία των όσων βλέπει στις κάρτες και συγχρόνως ενθάρρυνση τήρησης κανόνων που υπαγορεύονται από τους ειδικούς.

Φυσικά οι απαιτήσεις θα αυξάνονται όσο εξελίσσεται η διαδικασία. Σημαντικό στοιχείο της θεραπευτικής διαδικασίας είναι η δημιουργία ήρεμου κλίματος, ώστε το παιδί να μην πιέζεται να μιλήσει σωστά, αλλά να ηρεμεί και τότε η κατάστασή του βελτιώνεται. Μέσα από αυτήν την διαδικασία, ο ειδικός μπορεί να δείξει στο παιδί ότι είναι ικανό να μιλά χωρίς να τραυλίζει και από κοινού να εντοπίσουν τις αλλαγές που πραγματοποιούνται, ώστε να χρησιμοποιηθούν και εκτός της θεραπευτικής διαδικασίας.

Κάποιοι κανόνες χειρισμούς της καταστάσεως στους γονείς και τους δασκάλους. Παρακάτω γίνεται αναφορά σε αυτούς:

1. Δημιουργία ευκαιριών για ομιλία. Επιβάλλεται να δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να μιλά, χωρίς να παρατηρούν οι γονείς, εάν μιλά καλά, ώστε να αναπτυχθούν η ομιλία και οι γλωσσικές του ικανότητες. Η συχνή ομιλία μπορεί να πραγματοποιηθεί, εφόσον γονείς και οι δάσκαλοι με πλάγιο τρόπο δίνουν την ευκαιρία στο παιδί να ομιλεί μέσω του παιχνιδιού, του παραμυθιού, της αφήγησης ιστοριών κλπ.
2.  Να καλλιεργείται η χαρά της ομιλίας. Αυτό επιτυγχάνεται, όταν οι ενήλικοι δείχνουν ενδιαφέρον για το παιδί και για ό,τι λέει προσφέροντάς του την χαρά της ομιλίας.
3. Να δημιουργούνται οι συνθήκες για ομιλία, δηλαδή αναφερόμαστε στην επανάληψη των καταστάσεων κατά τις οποίες το παιδί δεν τραυλίζει καθόλου, όπως είναι στην περίπτωση της αφήγησης μιας ιστορίας ή στο τραγούδι.
4. Επίσης, οι γονείς επιβάλλεται να αποτελούν ένα καλό γλωσσικό πρότυπο. Τα στοιχεία που το συνθέτουν είναι η αργή και ήρεμη ομιλίας των γονιών, η ύπαρξη περιθωρίου συζήτησης. Συχνά διαπιστώνεται ότι παιδιά που τραυλίζουν προσπαθούν να μιλήσουν γρήγορα, τους λείπει η γαλήνη και η ηρεμία.
5.  Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η εξασφάλιση της ηρεμίας του παιδιού, η οποία συμβάλλει στην αντιμετώπιση των γλωσσικών προβλημάτων. Οι γονείς, όπως είναι φυσικό αγχώνονται για την κατάσταση του παιδιού τους, με συνέπεια να μεταδίδουν το άγχος του σε αυτό, επιδεινώνοντας την κατάστασή του. Γίνονται νευρικοί, ανυπόμονοι, συμπληρώνουν την λέξη που δεν μπορεί να προφέρει το παιδί κλπ. Το παιδί στην προσπάθεια να μιλήσει καλά για να εκπληρώσει τις προσδοκίες των γονιών του, καταβάλλει προσπάθεια, η οποία οδηγεί σε συσπάσεις των μυών και ενισχύει την δυσχέρεια. Έτσι, το παιδί οδηγείται σ’ έναν φαύλο κύκλο, ο οποίος αντιμετωπίζεται, εφόσον οι γονείς αποδεχθούν τον τραυλισμό.
6.  Σημαντικό στοιχείο στην αντιμετώπιση του τραυλισμού είναι η επικοινωνία και η αναζήτηση φίλων. Ο τραυλισμός εκδηλώνεται ως διαταραχή στην ρύμη του λόγου, ενώ στους ενήλικες ανάγεται και σε θέμα επικοινωνίας. Η ύπαρξη επικοινωνίας από μικρή ηλικία συμβάλλει στην εξάλειψη μελλοντικών προβλημάτων.
7. Η σωστή ενημέρωση όλων των ατόμων με τα οποία το παιδί έρχεται σε επαφή, ώστε να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος.

Στην περίπτωση που τα συμπτώματα του τραυλισμού επιμείνουν οι ειδικοί βοηθούν το παιδί να αναπτύξει τεχνικές, ώστε να διαχειριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την αδυναμία της επικοινωνίας. Μια τέτοια προσέγγιση είναι το πρόγραμμα Lidcombe, όπου ο ειδικός εκπαιδεύει τους γονείς να ενισχύουν την δυνατότητα ευχέρειας της ομιλίας και να ενθαρρύνουν το παιδί, ώστε να προσαρμόζει την ομιλία του, με αποτέλεσμα την αντιμετώπιση της διαταραγμένης ομιλίας.

Palin PCI: Parent-Child Interaction Therapy

Η θεραπευτική προσέγγιση Palin Parent – Child Interaction Therapy (PCI) – Θεραπεία Αλληλεπίδρασης Γονέα-Παιδιού στηρίζεται στο πολυπαραγοντικό μοντέλο για τον τραυλισμό βάσει του οποίου οργανικοί, γλωσσικοί, περιβαλλοντικοί και ψυχολογικοί παράγοντες ευθύνονται για την εμφάνιση του τραυλισμού στα παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Ηλικίες: 2-7 ετών

Διάρκεια: 6 συνεδρίες – 12 εβδομάδες

Συμμετέχουν: γονείς και παιδί

Διάρκεια συνεδρίας: 60 λεπτά

Αριθμός θεραπευτών: 1 θεραπευτής

Μετά τη λήψη αναλυτικού ιστορικού και την διεξοδική αξιολόγηση του παιδιού αναλύεται και ερμηνεύεται η δυσκολία του στα πλαίσια του πολυπαραγοντικού μοντέλου για τον τραυλισμό. Εφόσον οι δυσκολίες του παιδιού κρίνεται ότι μπορούν να αντιμετωπιστούν σύμφωνα με τη θεραπευτική προσέγγιση Palin PCI (Θεραπεία Επικοινωνιακής Αλληλεπίδρασης Γονέα–Παιδιού), διατυπώνεται πρόταση θεραπείας μέσα από τη συζήτηση με τους γονείς των δεδομένων  της αξιολόγησης, των προϋποθέσεις και των απαιτήσεων αυτής της θεραπείας. Η θεραπεία στην πρώτη φάση ενδυναμώνει τους γονείς να μειώσουν τις πιέσεις που δέχεται η ροή της ομιλίας του παιδιού τους, μέσα από “στρατηγικές αλληλεπίδρασης” και “στρατηγικές οικογένειας”.

Στα περισσότερα παιδιά η ροή της ομιλίας αποκαθίσταται μετά την πρώτη φάση θεραπείας (12 εβδομάδες). Εάν ωστόσο κριθεί απαραίτητο, ακολουθεί και δεύτερη φάση ολιγόχρονης θεραπείας, κατά την οποία το παιδί ενδυναμώνεται με “στρατηγικές του παιδιού” (τεχνικές ομιλίας) για την διαχείριση της ροής της ομιλίας του.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της θεραπείας και για τις 6 πρώτες εβδομάδες, απαιτείται μια συνεδρία την εβδομάδα με την ταυτόχρονη παρουσία του παιδιού και των δύο γονιών. Στο διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ δύο συνεδριών οι γονείς πρέπει να αφιερώνουν (μόνο για 5 λεπτά) σχεδόν κάθε μέρα «αποκλειστικό χρόνο» στο παιδί (special time). Κατά τη διάρκεια του αποκλειστικού χρόνου παίζουν, αλληλεπιδρούν και επικοινωνούν μαζί του, με τρόπους που έχουν αναγνωρίσει, κατά τη διάρκεια της συνεδρίας με τον θεραπευτή, ότι ενισχύουν τη ροή της ομιλίας του παιδιού τους. Κάθε συνεδρία βασίζεται στον αναστοχασμό που καταγράφουν οι γονείς μετά από κάθε πεντάλεπτο «αποκλειστικού χρόνου». Στη συνέχεια, μετά το τέλος των πρώτων 6 εβδομάδων όπου η οικογένεια προσέρχεται στο κέντρο και για τις επόμενες 6 εβδομάδες, δεν απαιτείται η εβδομαδιαία συνεδρία αλλά οι γονείς συνεχίζουν τα πεντάλεπτα του «αποκλειστικού χρόνου» στο σπίτι και διατηρούν εβδομαδιαία τηλεφωνική ή διαδικτυακή επικοινωνία με το θεραπευτή. Όταν συμπληρωθούν 12 εβδομάδες από την αρχή του προγράμματος ολοκληρώνεται η πρώτη φάση, η οικογένεια έρχεται πάλι στο κέντρο και αξιολογούνται τα αποτελέσματα για να ληφθούν αποφάσεις. Τα περισσότερα παιδιά μετά τις 12 εβδομάδες ολοκληρώνουν τη θεραπεία τους και μπαίνουν σε περιοδική παρακολούθηση, άλλα έχουν την ανάγκη της Β’ φάσης του προγράμματος που περιλαμβάνει τις στρατηγικές του παιδιού.

RESTART-DCM (Demands and Capacities Model)

Το πρόγραμμα RESTART DCM βασίζεται στη επιστημονική άποψη ότι ο τραυλισμός είναι η έκφραση της ανισορροπίας μεταξύ των “Απαιτήσεων” (Demands) του περιβάλλοντος και των “Ικανοτήτων” (Capacities) του παιδιού να διατηρεί ομιλία με τυπική ροή.

Ηλικίες: 2-6 ετών

Διάρκεια: διαφορετική για κάθε παιδί

Συμμετέχουν: γονείς και παιδί

Διάρκεια συνεδρίας: 60 λεπτά

Αριθμός θεραπευτών: 1 θεραπευτής

Η θεραπεία στοχεύει στη διαχείριση του περιβάλλοντος του παιδιού με σκοπό τη μείωση των πιέσεων (απαιτήσεων) που δέχεται η ροή της ομιλίας του παιδιού. Οι απαιτήσεις στη ροή μπορεί να τίθενται από το περιβάλλον ή από το ίδιο το παιδί. Οι απαιτήσεις στη ροή μειώνονται μέσω συμβουλευτικής και εκπαίδευσης των γονέων και του παιδιού αλλά και άλλων προσώπων που μπορεί να έχουν ρόλο στην επικοινωνία του παιδιού και να επηρεάζουν τη ροή του.

Στόχος της θεραπείας είναι:

 α) να δημιουργήσει συνθήκες κατά τις οποίες το παιδί, αξιοποιώντας τις ικανότητες που διαθέτει, να μπορεί να μιλήσει με καλή ροή

β) να ενδυναμώσει το παιδί να μιλά σε αυτές τις συνθήκες ώστε να ενεργοποιηθούν διαδικασίες μάθησης και εδραίωσης καλής ροής ομιλίας.

Οι γονείς εκπαιδεύονται να μειώνουν τις απαιτήσεις του επικοινωνιακού περιβάλλοντος του παιδιού σε επίπεδο αρθρωτικό, γλωσσικό, συναισθηματικό και γνωστικό και αντιστοίχως μαθαίνουν να ενισχύουν τις ικανότητες του παιδιού σε αυτούς τους τομείς.

Μετά την αποκατάσταση της ροής της ομιλίας, υπάρχει σταδιακή αποδέσμευση από τη θεραπεία και παρακολούθηση της εξέλιξης με αραιές συναντήσεις.

MiniKIDS – Άμεση Θεραπεία για Παιδιά Προσχολικής Ηλικίας

Το ΜiniKIDS απευθύνεται σε παιδιά που δυσκολεύονται ιδιαίτερα να διαχειριστούν την ομιλία τους τη στιγμή του τραυλισμού. Σε παιδιά που παρουσιάζουν γνωστικές ή συναισθηματικές αντιδράσεις στον τραυλισμό και σε παιδιά που υπάρχει ιδιαίτερη ανησυχία στο περιβάλλον τους για τον τραυλισμό. Προτείνεται επίσης σε παιδιά με υψηλή επικινδυνότητα χρόνιου τραυλισμού.

Ηλικίες: 2-6 ετών

Διάρκεια: διαφορετική για κάθε παιδί

Συμμετέχουν: γονείς και παιδί

Διάρκεια συνεδρίας: 60 λεπτά

Αριθμός θεραπευτών: 1 θεραπευτής

Τα παιδιά 4- 6 ετών που συμμετέχουν στην θεραπεία MiniKIDS μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τις στιγμές τραυλισμού και να ελέγχουν συνειδητά την ομιλία τους. Οι φάσεις θεραπείας που προτείνονται από τη θεωρία του Block Modification στην οποία στηρίζεται το MiniKIDS, προσαρμόζονται στο γνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο των παιδιών αυτής της ηλικίας. Παιδιά και γονείς απευαισθητοποιούνται στον τραυλισμό και στους μηχανισμούς που τον ενεργοποιούν. Μαθαίνουν και ενεργοποιούν τις αισθητηριακές, κινητικές και γλωσσικές δεξιότητες που απαιτούνται στην αναγνώριση και τροποποίηση των συμπτωμάτων του τραυλισμού.

Πρωταρχικός στόχος της θεραπείας είναι η ανάκαμψη της διαταραχής και η αποκατάσταση της ροής της ομιλίας. Στην περίπτωση όμως που ο τραυλισμός εμείνει η θεραπεία έχει ήδη οδηγήσει σε έναν εύκολο τραυλισμό, σε ομιλία με αυτοπεποίθηση και θετική στάση στην επικοινωνία (αποτροπή ανάπτυξης δυσλειτουργικών φαύλων κύκλων όπως: προσπαθώ να μιλήσω → αναπτύσσω μυϊκή ένταση → ντρέπομαι).